اتاق ایران- آمارهای سازمان تجارت جهانی نشان می دهند که ارزش صادرات کالا و خدمات در جهان طی سال 2016 بیش از 260 برابر رقم آن در سال 1950 بوده است، درحالی که تولید ناخالص داخلی جهان (مجموع تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان) طی دوره مذکور تنها حدود 12 برابر رشد نشان می دهد.

رشد خارق العاده ارزش مبادلات تجاری بین کشورهای جهان در دهه های اخیر را می توان مرهون عوامل متعددی از قبیل توسعه حمل ونقل دریایی، زمینی و هوایی، شکل گیری پیمان های تجاری متعدد بین کشورها در راستای کاهش موانع محدودکننده تجارت بین الملل و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات دانست. در این میان، تسهیل روند تجارت بین الملل، برخی کشورها را بر آن داشته که اقتصاد خود را بر پایه ارزش افزوده حاصل از تجارت با سایر کشورها بنا کنند. شاید عجیب باشد که در دنیای امروز کشورهایی هستند که ارزش صادراتشان از تولید ناخالص داخلی آنها پیشی گرفته است. اما واقعا چگونه ممکن است که یک کشور بیش از تولید ناخالص داخلی خود، کالا و خدمات صادر کند؟

پروفسور اولیویر بلانچارد استاد سرشناس دانشگاه MIT آمریکا که در فاصله سال های 2008 تا 2015 به عنوان اقتصاددان ارشد صندوق بین المللی پول فعالیت داشته، در کتاب اقتصاد کلان خود این واقعیت به ظاهر عجیب را چنین توضیح می دهد: «در نگاه اول به نظر می رسد که هیچ کشوری قادر نیست بیش از آنچه تولید می کند، صادرات داشته باشد؛ پس باید نسبت صادرات به تولید ناخالص داخلی همواره کمتر از 1 باشد. اما باید تاکید کنیم که چنین نیست! کلید حل معما این است که صادرات و واردات یک کشور تنها به کالاهای نهایی و آماده مصرف محدود نمی شود و در برخی کشورهای جهان کالاهای نیمه ساخته سهم بسیار قابل توجهی در تجارت دارند». این اقتصاددان برجسته فرانسوی-آمریکایی در ادامه برای روشن شدن بیشتر مساله می افزاید: «کشوری را در نظر بگیرید که سالانه 1 میلیارد دلار کالای نیمه ساخته وارد می کند و سپس با صرف 200 میلیون دلار هزینه (که به عوامل تولید داخلی پرداخت می شود) این کالاها را به کالاهای نهایی به ارزش 1.2 میلیارد دلار تبدیل می کند. اکنون فرض کنید که این کشور 1 میلیارد دلار از این کالاهای نهایی را صادر نموده و بقیه را به مصرف داخلی می رساند. مشاهده می کنید که تولید ناخالص داخلی این کشور به هر سه روش محاسباتی (مخارج، درآمد، ارزش افزوده) معادل 200 میلیون دلار و ارزش صادرات آن 1 میلیارد دلار است. به عبارتی این کشور 5 برابر تولید ناخالص داخلی خود کالا صادر می کند».

در دنیای واقعی کشورهایی وجود دارند که با تکیه بر آمار و ارقام تجاری خود ثابت می کنند که می توان بیش از تولید ناخالص داخلی، صادرات داشت. طبق آمارهای اقتصادی بانک جهانی، نسبت ارزش صادرات به تولید ناخالص داخلی در شش کشور جهان شامل لوگزامبورگ، منطقه خودمختار هنگ کنگ، سنگاپور، مالت، ایرلند و امارات متحده عربی در سال 2016 بیش از 100 درصد بوده است. البته شایان ذکر است که هنگ کنگ درواقع جزو خاک کشور چین است اما میزان استقلال سیاست های اقتصادی و تجاری آن از دولت مرکزی چین به حدی است که آمارهای آن در سازمان های بین المللی به مانند یک کشور مستقل ثبت و اعلام می شود.

این شش کشور که همگی ازلحاظ مساحت و جمعیت جزو کشورهای کوچک جهان محسوب می شوند، محدودیت های سرزمینی خود را به خوبی درک کرده و از طرفی نقاط قوتشان را به خوبی شناخته اند. هر شش کشور توانسته اند با تکیه بر ظرفیت های تجاری خود زندگی مرفهی برای شهروندانشان بسازند، به طوری که همه این کشورها (به جز مالت) ازلحاظ ارزش سرانه تولید ناخالص داخلی بر مبنای قدرت خرید، جزو 10 کشور اول جهان هستند.

این آمارها همه حکایت از اهمیت روزافزون تجارت بین الملل در دنیای کنونی دارند. حتی کشورهایی که از لحاظ معیارهای جمعیتی و سرزمینی دچار دشواری های متعددی برای توسعه بنگاه های تولیدی خود هستند، موفق شده اند توسعه تجارت بین الملل در دهه های اخیر را به فرصتی ممتاز برای خود بدل کنند و با تکیه بر صادرات کالاهایی که بخش عمده ای از فرآیندهای تولیدی آنها در سایر کشورها طی شده است، سهم بزرگ تری از کیک اقتصاد جهانی را نصیب خود سازند.