این نخستین بار نیست که یک پیام‎رسان خارجی پرکاربر در ایران فیلتر می شود، اما از آنجایی که پیام‎رسان تلگرام سرویسی است که به رونق کسب و کار در فضای مجازی کمک کرده و به یکی از ابزارهای سریع برای اطلاع رسانی تبدیل شده است، بسیاری از تشکل‎های بخش خصوصی از جمله اتاق بازرگانی و سازمان نظام صنفی رایانه‎ای هم به منظور جلوگیری از افزایش خسارت اقتصادی صاحبان کسب وکارهایی که بر بستر این پیام‎رسان فعالیت می کنند،  خواستار رفع فیلتر آن شدند.رییس سازمان نظام صنفی رایانه‎ای کشور در این رابطه اعلام کرد؛ در حال حاضر شبکه‎های اجتماعی ابزاری برای برقراری ارتباط بین کسب و کارها به شمار می‎روند و دیگر مانند گذشته تنها کارکرد تفریحی و سرگرمی ندارند و در فرآیندهای اقتصادی تاثیرگذار هستند. بنابراین نمی توان به یک باره آن ها را تعطیل کرد. تقاضا داریم شبکه های اجتماعی فیلتر شده، بازگشایی شوند و سپس راهکاری برای پیشگیری وقوع موارد مشابه اندیشیده شود.  رییس اتاق بازرگانی اتاق تهران نیز در واکنش به فیلتر شبکه های اجتماعی گفت: از انجایی که برخی کسب و کارهای نوین در بستر شبکه های اجتماعی شکل گرفته است، دیگر فیلترینگ این شبکه‎ها جواب نمی دهد.

 اما در مجموع فیلتر تلگرام نشان داد که با وجودی که بیش از یک دهه از عمر استفاده شبکه‎های اجتماعی در کشور می‎گذرد، کماکان بسیاری از دولتمردان ما نه تنها واکنش قهری و سلبی خود را در مواجهه با این پدیده کنار نگذاشته‎‎اند و راهکار درست و درمانی برای آن ارایه نداده‎اند، بلکه طی چند سال گذشته با اتخاذ سیاست‎های نادرست و اشتباه به انحصار پیام‎رسان تلگرام دامن زده و  اکنون نیز با فیلتر این پیام‎رسان، باعث داغ شدن بازار فیلترشکن شده اند.

جعفر محمدی عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‎ای تهران در تشریح وضعیت کنونی شبکه‎های اجتماعی در ایران گفت: شبکه‎های اجتماعی به مساله پیچیده‎ای در کشور تبدیل شده‎اند، چراکه به واسطه سیاست هایی که از سوی دولت اعمال می شود، پیام‎رسان ها از نقش خود فاصله گرفته اند. وی افزود: به عنوان مثال یوتیوب و توییتر را فیلتر کرده ایم،  به همین دلیل پیام‎رسان کار آنها را انجام می دهد. بنابراین با اعمال سیاست های غلط کاری کرده ایم که تلگرام به صورت انحصاری نقش تمام شبکه های اجتماعی را بازی کند.

محمدی تصریح کرد: از این رو با فیلتر این پیام‎رسان بخش عمده ای از نیازهای جامعه دچار مشکل شده است. کاربرانی که بیزنس خانگی دارند یا کانال های اطلاع رسانی و  همگی مشکل پیدا کرده اند.

کاملا بدیهی است، با فیلتر شبکه های اجتماعی نظیر توییتر که بیشتر به عنوان یک پلتفرم خبرپراکنی ایفای نقش می کند، این وظیفه بر دوش پیام رسانی نظیر تلگرام قرار داده شد؛ بنابراین به گفته کارشناسان، رفع فیلتر توییتر می تواند به بازتعریف شبکه های اجتماعی در کشور کمک کند.

عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه ای تهران با تاکید بر اینکه با فیلتر سایر شبکه های اجتماعی نوعی انحصار برای تلگرام به وجود آمده است، گفت: پیامد این موضوع اکنون به وضوح روشن است. بنابراین لازم است دولت سیاست های خود را در مورد برخورد با شبکه های اجتماعی تغییر دهد تا انحصار در این بخش از بین برود.

وی افزود: اگر اجازه داده شود هریک از شبکه‎های اجتماعی نقش خود را بازی کنند، مثلا فیس بوک به نیاز کاربران در خصوص مراودات و دید و بازدید مجازی پاسخ دهد و یا توییتر نیاز اطلاع رسانی را مرتفع کند، یک پیام‎رسان چنین نقش پررنگی پیدا نمی کند که با فیلترینگ سر و صدای بخش عظیمی از جامعه بلند شود.

این روز ها به دلیل فیلتر شدن تلگرام، اکثر مردم به سمت استفاده از فیلترشکن های مختلف خارجی می روند و بدون توجه به امن بودن یا نبودن نرم افزار شروع به استفاده از آن می کنند.

محمدی در مورد آسیب فیلترینگ شبکه‎های اجتماعی به خصوص تلگرام گفت: با فیلتر تلگرام دو حالت در جامعه شکل گرفت. بخش کوچکی که فقط استفاده پیام‎رسانی می کردند به پیام‎رسان هایی که قابلیت کمتری دارند، کوچ کردند. اما بخش قابل توجهی از مردم با فیلترشکن، فیلترینگ تلگرام را دور زدند. به گونه ای که اکنون 40 میلیون کاربر تلگرام، کاربر فیلترینگ هم شده‎اند و دسترسی به سایر شبکه های اجتماعی نیز برایشان به مراتب راحت تر شده است.

عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه ای تهران افزود: این در حالی است که تا پیش از این تعداد معدودی از فیلترشکن استفاده می کردند و  اکنون کار به جایی رسیده که صدا و سیما برنامه آموزشی در مورد استفاده از فیلترشکن و به مخاطره افتادن امنیت فضای مجازی کاربران می گذارد. وی تصریح کرد: دولتمردانی که این استراتژی را پیاده کرده اند، اکنون به این موضوع واقفند که با فیلتر تلگرام نه تنها کاربران آن کم نشدند، بلکه کاربران فیلترشکن نیز افزایش یافته است و امنیت فضای مجازی نیز نسبت به قبل کاهش یافته است.

به گفته محمدی، فردای روزی که تلگرام فیلتر شد آمار بازدید به شدت کاهش پیدا کرد، اما اکنون پس از دو هفته میزان بازدیدکنندگان به روز اول بازگشته و همه از تلگرام استفاده می کنند.

وی با تاکید بر لزوم حمایت دولت از شبکه های پیام‎رسان داخلی گفت: از ظاهر امر چنین پیداست که سیاستمداران می خواهند شبکه های پیام‎رسان داخلی شکل بگیرند، اما در عمل هیچ حمایتی از آنها نمی شود. وی افزود: دولت در مواجهه با شبکه های اجتماعی باید برنامه کوتاه مدت و بلندمدت داشته باشد. به گونه ای که ابتدا فیلتر شبکه های اجتماعی را بردارد تا نیاز کاربران پاسخ داده شود و برنامه ریزی بلند مدتی برای شکل گیری پیام‎رسان‏های داخلی داشته باشد. محمدی اضافه کرد: وزیر ارتباطات متنی را نوشته اند که باید آن را طلا گرفت. به گفته ایشان، "درسته کسب و کارهای اینترنتی نیاز به حمایت مالی دارند، اما در کنار آن نیازمند امان نامه های امنیتی و حقوقی هستند." وی افزود: شورای عالی فضای مجازی به عنوان بزرگترین نهاد حامی شبکه های اجتماعی در یکی از بندهای آیین نامه شکل گیری پیام‎رسان های داخلی قید کرده است که باید اعمال حاکمیت روی پیام‏رسان امکان پذیر باشد. کاملا بدیهی است با چنین پیش شرط اعتماد عمومی به پیام‎رسان های داخلی خدشه دار می شود.

وی با بیان اینکه اعمال حاکمیت با این شیوه غلط است، گفت: باید به حریم خصوصی افراد احترام گذاشت و با تدبیر و سیاست در مورد پیام‎رسان ها برخورد کرد. در حال حاضر اعمال کنترل در فضای مجازی راحت تر از فضای سنتی است و باید به این میزان کنترل قانع بود.

در همین حال علیرغم حمایت های واقعی، تعداد سرویس های پیام‎رسان داخلی در دو سال اخیر رشد قابل توجهی همراه بوده اند. گپ، سروش، بیسفون، ویسپی، بله، پروفایل، ای گپ و... از جمله شناخته ترین پیام رسان های داخلی هستند. اما با این وجود کاربران به دلیل نبود اعتماد کافی به این پیام‎رسان ها در حفظ اطلاعاتشان، علاقه ای به استفاده از آنها ندارند. در عین حال کارشناسان معتقدند، پیام‎رسان های داخلی امکانات فنی برای پشتیبانی از تعداد کاربران بالا و ارایه سرویس باکیفیت به آنها را ندارند در حالیکه پیام‎رسان تلگرام به خاطر تنوع خدماتی که ارایه می دهد میزان انتظار کاربران ایرانی را  بالا برده است.

محمدی در این خصوص با بیان اینکه زیرساخت های ابری کشور برای ایجاد پیام‎رسان های داخلی مناسب نیست، گفت: تا زمانی که این زیرساخت ها آماده نشود، نمی توان انتظار شکل گیری پیام‎رسان های بزرگ داخلی را داشت. اکنون حتی فروشگاه های اینترنتی نیز با آن حجم خرید و فروش با یک ترافیک شبکه، سایتشان می‎خوابد.

وی افزود: موضوع دیگر سرمایه گذاری در این بخش است. اگر بخواهیم بخش خصوصی در این بخش سرمایه گذاری کند در وهله اول باید اعتماد او را نسبت به برگشت سرمایه جلب کنیم. اما اگر پشت پیام‎رسان خصولتی ها و دولت باشد، با اعتماد مردم مواجه ایم.