فرصت‌ها و تهدیدهای هوش مصنوعی در ایران بررسی شد

آی‌تی‌من- رییس پژوهشگاه فضای مجازی مرکز ملی فضای مجازی گفت:یکی از چالش‌های گسترش هوش مصنوعی، محدود کردن توانایی‌هایانسان است چرا که اصولا توسعه براساس نیازهای انسان رخ می‌دهد.
حسین مطلبی، رییس پژوهشگاه فضای مجازی مرکز ملی فضای مجازیطی سخنانی در مدرسه فصلی «حکمرانی حکمت‌بنیان در عصر هوش مصنوعی» که توسط دفتر مطالعات اسلامی‌و ارتباطات حوزوی مرکز ملیفضای مجازی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه در مدرسه امام کاظم(ع) برگزار شد، با بیان اینکه سالهاست که رویای ساختن یک ماشینهوشمند همراه انسان است، اظهار داشت: خیلی‌ها معتقدند که اینموضوع حتی به دوران باستان برمی‌گردد اما همواره در کنار این رویا،بیم تسلط هوش مصنوعی بر انسان وجود داشته است و به عبارتی دیگرشاید زمانی فرا برسد که انسان‌ها خدمت‌گذار هوش مصنوعی شوند.

وی چهار سناریو در خصوص آینده هوش مصنوعی را برشمرد و افزود:سناریوی نخست، نگاه ابزارگرایانه به این حوزه است که می‌تواند همچون خودرو و هواپیما زندگی بشر را ارتقا دهد. سناریوی دوم این است که هوش مصنوعی به هوش مصنوعی قوی تبدیل شده و به سطح هوش انسانیبرسد و سپس متوقف گردد. در سناریوی سوم، هوش مصنوعی از انسان پیشی می‌گیرد و انسان را همچون حیوان خانگی می‌داند که قطعا در چنین حالتی تحول تمدنی رخ داده است. سناریوی چهارم هم هوش مصنوعی را فاقد توانایی لازم برای ایجاد تحول تمدنی می‌داند.
رییس پژوهشگاه فضای مجازی مرکز ملی فضای مجازی ادامه داد:کسانی که ذهن انسان را با رویکرد محاسباتی مورد بررسی قرار می‌دهند،قاعدتا بر این گزاره اعتقاد دارند که ممکن است هوش مصنوعی از هوش انسانی فراتر برود و عده‌ای حتی قائل به این هستند که ماشین‌ها واجد هوش انسانی شده‌اند اما به هر ترتیب ما در آینده با یک تحول نوینروبرو خواهیم بود که منجر به از بین رفتن بسیاری از مشاغل خواهد شد؛ به عنوان نمونه شرکت تسلا در حال انجام سرمایه‌گذاری در شبکه حمل و نقل است تا این حوزه بدون حضور انسان فعالیت‌های خود را انجام دهد.در سایر مشاغل همچون پاکبانی، آتش نشانی، تولید موسیقی و فیلمو ... نیز هوش مصنوعی نقش اصلی را ایفا کرده و انسان از مشاغل حذف خواهد شد.

مطلبی افزود: امروزه شغل برای انسان به معنای زندگی است و در صورت نابود شدن مشاغل، انسان با بحران معنا رو به رو خواهد شد. یکی دیگراز چالش‌های گسترش هوش مصنوعی، محدود کردن توانایی‌های انسان است؛ چرا که اصولا توسعه براساس نیازهای انسان رخ می‌دهد و در صورتی که هوش مصنوعی تمامی‌نیازهای انسان را برطرف کند، دیگرتلاشی توسط انسان برای رفع نیازها انجام نخواهد شد و به تبع آن توسعه‌ای صورت نخواهد گرفت. تضعیف روابط انسانی از جمله دیگرچالش‌های پیشرفت هوش مصنوعی خواهد بود و اکنون در برخی نقاط دنیا مشاهده می‌کنیم که عده‌ای وارد رابطه عاشقانه با هوش مصنوعیشده‌اند.

وی افزود: سوءقصد به جان سایر انسان‌ها نیز از جمله چالش‌های پیشرو در عصر هوش مصنوعی خواهد بود؛ به عنوان نمونه اکنون پهپادهایبسیار کوچکی طراحی شده‌اند که با استفاده از فناوری تشخیص چهره، فرد مورد نظر را به قتل می‌رسانند.

• سرمایه‌گذاری عظیم گوگل در هوش مصنوعی
معاون امور بین‌الملل دفتر مطالعات اسلامی‌و ارتباطات حوزوی مرکز ملیفضای مجازی گفت: گوگل سرمایه‌گذاری عظیمی‌در هوش مصنوعی انجام داده است.

چگینی، افزود: پیشینه هوش مصنوعی به هفتاد سال پیش برمی‌گرددو به‌گونه‌ای بوده که ماشین بتواند کار انسان را انجام دهد. آلن تورینگ،ریاضی‌دان و دانشمند رایانه در اواسط قرن بیستم پیش‌بینی کرده که در آینده، تمایز قائل شدن بین انسان و هوش مصنوعی بسیار سخت و مشکل خواهد شد.
وی ادامه داد: هوش مصنوعی طی سال‌های اخیر همواره در حال پیشرفتبوده و اکنون گوگل سرمایه‌گذاری عظیمی‌در این حوزه انجام داده است.یکی از نمونه‌های کنونی هوش مصنوعی که اکنون در خصوص آن بسیارصحبت می‌شود چت جی‌پی‌تی است که کشورهایی همچون چین و روسیهو شرکت‌هایی همچون مایکروسافت هم نسخه‌هایی از این نوع هوش مصنوعی را ارایه داده‌اند. اکنون صحبت از آینده‌پژوهی حکمرانی هوش مصنوعی در محافل مختلف به گوش می‌رسد و در آینده اینترنت به همه اشیاء نفوذ خواهد کرد، توان حاکمیت‌های جهانی کمتر شده -چراکه تسلط اینترنت بیشتر می‌شود- و ایجاد محدودیت و فیلترینگ دشوار و یابه‌عبارتی‌دیگر غیرممکن خواهد شد.

معاون امور بین‌الملل دفتر مطالعات اسلامی‌و ارتباطات حوزوی مرکز ملیفضای مجازی ادامه داد: آینده با حضور هوش مصنوعی چالش‌ها و مزیت‌هایی دارد که با تصاویر‌هالیوودی ارایه‌شده سنخیتی ندارد و می‌توان از این فضا در جهت اهداف ایرانی-اسلامی‌استفاده کرد.

حجت‌الاسلام‌ چگینی بابیان اینکه حکمرانی آینده با محوریت هوش مصنوعی بر مبانی داده‌ها است، افزود: بر این مبنا می‌توان روند اداره کشور و جامعه را بهبود بخشید و به سمت حل نیازهای مردم حرکت کرد.از طرفی پاشنه آشیل این نوع حکمرانی، غلط بودن و تحریف داده‌ها و اطلاعات است که منجر به خطا در تصمیم‌گیری می‌شود.

وی افزود: جمهوری اسلامی‌همواره در دنیا دشمنانی دارد که می‌توانند با استفاده از هوش مصنوعی در آینده خطرات نوینی برای کشور در حوزه‌های مختلف به وجود آورند به‌عنوان نمونه اینستاگرام در سال‌های اخیرتصویر سردار سلیمانی را با استفاده از الگوریتم‌های خود حذف می‌کندکه شاید این قبیل حرکات با پیشرفت هوش مصنوعی شدت گیرد.

• خلأ امروز ایران در حوزه هوش مصنوعی
در بخش دیگری از این مراسم دبیر ستاد فناوری‌های هوشمند حوزه گفت:خلأ امروز ایران در حوزه هوش مصنوعی در دو حوزه شناخت پدیده و عقب‌ماندگی در توسعه است.

محمد رضا قاسمی،دبیر ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌هایعلمیه با بیان اینکه امروزه نگاه‌ها به موضوع هوش مصنوعی کاملاً ابزارگرایانه است، اظهار داشت: دسته‌ای از کارشناسان نسبت به هوش مصنوعی نگاه تهدیدآمیز و نگران‌کننده دارند و دسته‌ای دیگر نیز به اینفناوری، خوش‌بین هستند. ما در این جلسه ابتدا به چیستی هوش مصنوعی خواهیم پرداخت چراکه اگر به‌صورت پایه‌ای به شناخت یکپدیده نپردازیم، نمی‌توانیم انتظار موفقیت در این عرصه را داشته‌باشیم.

وی با تأکید بر اینکه پردازشگرها و زیرساخت‌های پردازشی، الگوهایبرنامه‌نویسی و داده‌ها و کلان داده‌ها، سه عنصر کلیدی هوش مصنوعیهستند، افزود: تحولات شگرف در این سه عنصر باعث شده‌ است که ما امروز وارد عصر جدیدی به نام عصر هوش مصنوعی شویم. نسل جدیدپردازشگرها باعث شده تا عمل‌های پردازشی که در گذشته طی چند روز انجام می‌گرفت امروزه طی چند دقیقه صورت پذیرد در نتیجهزیرساخت‌های پردازشی از اهمیت بالایی برخوردار است و رهبر انقلاب نیز همواره بر مسئله زیرساخت‌ها تأکید داشته‌اند. زبان‌هایبرنامه‌نویسی نیز از دیگر عناصر اصلی هوش مصنوعی است که امروزه بسیار پیشرفت کرده‌اند. اما در خصوص عنصر سوم نیز بایست اذعان کرد که داده‌ها، اساس و جوهره هوش مصنوعی تشکیل می‌دهند. داده‌ها با طبقه‌بندی و درصدبندی، ارزشمند می‌شوند و سپس می‌توان به سراغ داده‌پردازی رفت.

قاسمی‌ادامه داد: امروزه هوش مصنوعی می‌تواند در حوزه پزشکی،اقتصادی، علوم انسانی و ... کمک فراوانی کند به‌عنوان نمونه می‌تواند در حوزه اقتصادی از فرارهای مالیاتی جلوگیری کند. تقاطع بین اطلاعات و پژوهش‌ها ازجمله مسائل مهم در حوزه علوم انسانی است که هوش مصنوعی می‌تواند به ما در این زمینه کمک کند. با این تفاسیر می‌توانگفت که هوش مصنوعی زیست جدیدی را به وجود خواهد آورد و ما با پدیده‌ای تحولی مواجه هستیم.

دبیر ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه به بیان اهمیت هوش مصنوعی در سایر کشورها پرداخت و گفت: امروز کشور امارات وزارتخانه هوش مصنوعی تأسیس کرده و سنگاپور بر روی نخبگان حوزه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری فراوانی کرده است. با توجه به مسائل اقتصادی در کشور ما، امروزه نخبگان این حوزه احتیاجی به مهاجرت ندارند و می‌توانند به‌صورت فریلنسری با کشورهای خارجی همکاری و دستمزد خود را به‌صورت دلاری دریافت کنند که لازم است در این زمینه فکر جدیصورت گرفته و از این ظرفیت استفاده کرد اما درنهایت به نظر می‌رسدبسیاری از مشاغل کنونی در آینده از بین رفته و یا ارتباط تنگاتنگی با هوش مصنوعی پیدا کنند.

قاسمی‌تهدیدها و فرصت‌های عرصه هوش مصنوعی را برشمرد و اظهار داشت: از بین رفتن مشاغل و بیکاری جوانان ازجمله تهدیدات عصر هوش مصنوعی می‌تواند باشد و از طرفی ما می‌توانیم با استفاده از هوش مصنوعی، محتوای اثرگذار و هدفمند برای جوانان تولید کنیم و همان‌گونهکه دشمن از این امکانات برای اثرگذاری بر جوانان و نسل جدید استفاده کرده است ما نیز باید از آن در جهت اهداف انقلاب اسلامی‌بهره برده و مزیتی خلق کنیم. ما در حوزه مطالعات هوش مصنوعی، چهاردهمینکشور دنیا هستیم و اگر در این زمینه پیشرفت لازم را نداشته باشیم، در آینده مستعمره فکری خواهیم شد چراکه هوش مصنوعی جزو مفاهیم راهبردی است. ما باید در عرصه هوش مصنوعی، مبانی خودمان را با استفاده از دانش به‌روز این عرصه، تولید کنیم.

وی خلأ امروز ایران در حوزه هوش مصنوعی را در دو حوزه شناخت پدیدهو عقب‌ماندگی در توسعه دانست و افزود: امروز رژیم صهیونیستی در حوزه مطالعات هوش مصنوعی جایگاه قابل‌توجهی را ندارد اما در حوزه کاربردی‌سازی هوش مصنوعی جزء اولین کشورهاست.

دبیر ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه ادامه داد: اقدامات ما در حوزه هوش مصنوعی نبایستی سلبی باشد چراکه منجر به از دست رفتن بخش عمده‌ای از جامعه می‌شود. ما در عرصه فنی حرف‌های زیادی برایگفتن در دنیا داریم و چنانچه در این عرصه پیشرفت کنیم می‌توانیمزمام کار را در اختیار بگیریم. ما بایست به تعبیر عصر هوش مصنوعی دقت کنیم چراکه این عصر نیازمند حکمرانی و آینده‌پژوهیاست و ما باید در این حوزه به دنبال خلق ظرفیت‌های جدید باشیم.

• ظرفیت‌های هوش مصنوعی برای اداره جامعه
مشاور مدیر حوزه‌های علمیه در هوش مصنوعی نیز گفت: هوش مصنوعیظرفیت‌های زیادی برای اداره جامعه ارایه می‌کند.

بهروز مینایی، مشاور مدیر حوزه‌های علمیه در هوش مصنوعی به بیانماهیت هوش مصنوعی پرداخت و گفت: هوش مصنوعی بدین معناست که هر جا نیازمند تصمیم‌گیری در خصوص موضوعی می‌باشد، هوش مصنوعی در فرآیند تصمیم‌گیری وارد شده و آن را انجام می‌دهد. هوش مصنوعی همچون توابع ریاضی، یکسری عملیات را انجام می‌دهد و دارای محدودیت‌هایی است اما نکته قابل‌توجه، توانایی پردازش بسیاربالای آن است.

وی ادامه داد: هوش مصنوعی یک دانش و تکنولوژی جهت‌دار است که درآمدی بیش از درآمدهای نفتی را به خود اختصاص داده است. هر تکنولوژی و دانشی می‌تواند در جهت الهی و یا شیطانی به کار گرفته شود و ما باید از هوش مصنوعی در جهت مثبت آن استفاده کنیم به‌عنوان نمونه با استفاده از این دانش می‌توانیم در حوزه تقنینی و نیز شفاف‌سازیقوانین استفاده کنیم. هوش مصنوعی در صحت قوانین، جامعیتقوانین و سازگاری یک قانون با سایر قوانین و بطور کلی سیستماداره کشور می‌تواند، موثر باشد. رهبر انقلاب آرزو دارند تا قانون جامع کشور استخراج شود و این هدف با به دست آوردن آنتولوژی قوانین کشور با استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند محقق شود. در حوزه قضاوت، سلامت، کشاورزی و شبکه‌های اجتماعی نیز می‌توان از هوش مصنوعیکمک گرفت.

مینایی با تأکید بر اینکه می‌توان به هوش مصنوعی به‌عنوان یک فرصت نگاه کرد، افزود: با استفاده از هوش مصنوعی می‌توان مانع بروز بسیاریاز تخلفات شد برای نمونه شاید برخی افراد در برابر دریافت یا پرداخت رشوه بلغزند اما ماشین این‌گونه نیست و می‌تواند کمک فراوانی به ما در این مسائل انجام شود و بسیاری از تخلفات تنها با استفاده از هوش مصنوعی قابل جلوگیری است. هوش مصنوعی نیازمندی‌های لازم برایطراحی نرم‌افزارها را در اختیار ما می‌گذارد. مسائلی همچون امنیت،ایمنی، سرعت، شفافیت، قابل‌اعتماد بودن و کاهش هزینه‌ها ازجملهنیازمندی‌هایی است که بایست در طراحی نرم‌افزارهای مختلف موردتوجهقرار گیرد که در این خصوص می‌توان از هوش مصنوعی کمک گرفت.

مشاور مدیر حوزه‌های علمیه در هوش مصنوعی افزود: هوش مصنوعیظرفیت‌های زیادی برای اداره جامعه ارایه می‌کند برای نمونه می‌تواندفعالیت‌های بانکی را تسریع بخشد و یا هزاران کاربر را به‌خوبیمدیریت کند و از طرفی منعطف و قابل اصلاح می‌باشد. لازم به ذکر است که این حوزه هنوز جای کار بسیار فراوانی دارد و بشر به دنبال این است که موتورهای تفکر منطقی و یک پروسه استدلال ورزی را برای هوش مصنوعی طراحی کند که این موضوع نشان‌دهنده فاصله بسیار آن با عقل و هوش انسانی است.